Μίκης Θεοδωράκης Τραγούδια στον Κινηματογράφο.

21.30 Τραγούδια από τον Κινηματογράφο...

Μίκης Θεοδωράκης - Άγγελος Σικελιανός: Πνευματικό Εμβατήριο. 13.00 15.00 & 17.00 Αφιέρωμα.

Λίγα λόγια για τον ποιητή. 

  Ο Άγγελος Σικελιανός γεννήθηκε στις 15 Μαρτίου 1884 στη Λευκάδα. Ήταν το τελευταίο από τα πέντε παιδιά του Ιωάννη Σικελιανού, καθηγητή της ιταλικής και γαλλικής γλώσσας στο τοπικό γυμνάσιο και Χαρίκλειας Σικελιανού, καλλιεργημένης και αρχοντικής γυναίκας.

  Το 1900 ήλθε στην Αθήνα για να σπουδάσει νομικά, αλλά τα εγκατέλειψε πολύ νωρίς για να αφιερωθεί ολόψυχα στην ποιητική δημιουργία, ύστερα από ένα μικρό πέρασμα στο θεατρικό σανίδι ως ηθοποιός. Τον Αύγουστο του 1906 θα γνωρίσει την εύπορη αμερικανίδα Εύα Πάλμερ (1874-1952), την οποία θα νυμφευτεί τον επόμενο χρόνο.

  Το 1907 ταξιδεύει στην Αίγυπτο, όπου εργαζόταν ο μεγαλύτερος του αδελφός και σε μία εκδρομή του στη Λιβυκή Έρημο θα γράψει την ποιητική σύνθεση «Αλαφροϊσκιωτος», η κυκλοφορία του οποίου το 1909 θα αποτελέσει εκδοτικό γεγονός. Το πρώτο του αυτό έργο είναι ένας αληθινός ύμνος προς την ελληνική φύση, γραμμένος με θαυμαστή δύναμη και με αδρούς πρωτότυπους στίχους.

  Κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων (1912-1913), στους οποίους πήρε μέρος, έγραψε πατριωτικά ποιήματα, που δημοσιεύθηκαν σ’ εφημερίδες, περιοδικά και στη ποιητική συλλογή «Στίχοι» (1921). Έγραψε επίσης και δημοσίευσε από το 1915 έως το 1918 τον «Πρόλογο στη ζωή», αποσπάσματα από το «Πάσχα των Ελλήνων», το «Δελφικό Λόγο» και μελέτες. Είχε άφθονα οικονομικά μέσα και βρήκε τη ευκαιρία να μελετά διαρκώς, να γράφει απερίσπαστα και να ταξιδεύει.

Πνευματικὸ Ἐμβατήριο

13.00  Πνευματικό Εμβατήριο. Αρκαδία V, Σε ποίηση: Άγγελου Σικελιανού.  Σύνθεση: 1969. Allbert Hall. Λονδίνο 1970. Συμμετέχουν:  Μαρία Φαραντούρη. Αντώνης Καλογιάννης. Γιάννης Θεοχάρης. London Symphony Orchestra. Χορωδία της New Opera London. Ανδρική χορωδία Ουαλών ανθρακορύχων. Ενορχήστρωση: Χρήστος Πίττας. Διεύθυνση ορχήστρας: Μίκης Θεοδωράκης.

15.00  Πνευματικό Εμβατήριο. Άγγελου Σικελιανού. Έτος σύνθεσης: 1969. ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ: Ορχήστρα "Μίκης Θεοδωράκης", Χορωδία της ΕΡΤ, Ορχήστρα Σύγχρονης Μουσικής της ΕΡΤ,  Ανδρέας Κουλουμπής, Γιάννης Κότσιρας, Ιωάννα Φόρτη. Γιάννης Φέρτης. Συναυλία 2002.

17.00 Πνευματικό Εμβατήριο. Αρκαδία V, Σε ποίηση: Άγγελου Σικελιανού.  Σύνθεση: 1969. Συμμετέχουν: Μαρία Σουλτάτου, Γιάννης Κότσιρας, Γιώργος Ματθαιακάκης,  Κρατική Ορχήστρα Κύπρου, Χορωδία Λέαντρος Σίταρος,  Χορωδία Εθνικού Ωδείου Κύπρου. Διεύθυνση: Roland Melia

Πνευματικὸ Ἐμβατήριο

Στίχοι: Ἄγγελος Σικελιανός. Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης.

Σὰν ἔριξα καὶ τὸ στερνὸ δαυλὶ στὸ φωτογώνι,

(δαυλὶ τῆς ζωῆς μου τῆς κλεισμένης μέσ᾿ τὸ χρόνο)

στὸ φωτογώνι τῆς καινούργιας λευτεριᾶς σου, Ἑλλάδα,

μοῦ ἀναλαμπάδιασε ἄξαφνα ἡ ψυχὴ σὰν νἆταν

ὅλο χαλκὸς τὸ διάστημα, ἢ ὡς νἆχα, τ᾿ ἅγιο κελὶ

Τοῦ Ἡράκλειτου τριγύρα μου, ὅπου, χρόνια,

γιὰ τὴν Αἰωνιότη ἔχαλκευσε τοὺς λογισμούς του

καὶ τοὺς κρεμνοῦσε ὡς ἄρματα στῆς Ἔφεσος τὸ Ναό...

Γιγάντιες σκέψεις, σὰ νέφη πύρινα ἢ νησιὰ πορφυρωμένα

σὲ μυθικὸν ἡλιοβασίλεμα, ἄναβαν στὸ νοῦ μου,

τὶ ὅλη μου καίονταν μονομιᾶς ἡ ζωὴ στὴν ἔγνοια

τῆς καινούργιας λευτεριᾶς Σου, Ἑλλάδα. γι᾿ αὐτὸ δὲν εἶπα:

Τοῦτο εἶναι τὸ φῶς τῆς νεκρικῆς πυρᾶς μου...

Δαυλὸς τῆς Ἱστορίας Σου, ἔκραξα εἶμαι, καὶ νά,

ἂς καεῖ σὰν δάδα τὸ ἔρμο μου κουφάρι, μὲ τὴν δάδα τούτην,

ὀρθὸς πορεύοντας, ὡς μὲ τὴν ὕστερη ὥρα,

ὅλες νὰ φέξουν τέλος οἱ γωνιὲς τῆς οἰκουμένης,

ν᾿ ἀνοίξω δρόμο στὴν ψυχή, στὸ πνεῦμα, στὸ κορμί Σου, Ἑλλάδα.

Εἶπα, καὶ ἐβάδισα

κρατώντας τ᾿ ἀναμμένο μου συκώτι στὸν Καύκασό Σου,

καὶ τὸ κάθε πάτημά μου ἦταν τὸ πρῶτο,

κι ἦταν, θάρρευα, τὸ τελευταῖο,

τὶ τὸ γυμνό μου πόδι ἔπατει μέσα στὰ αἵματά Σου,

τί τὸ γυμνό μου πόδι ἐσκονταυε στὰ πτώματά Σου,

γιατὶ τὸ σῶμα, ἡ ὄψη μου, ὅλο μου τὸ πνεῦμα καθρεφτιζόταν,

σὰ σὲ λίμνη, μέσα στὰ αἱματά Σου.

Ἐκεῖ, σὲ τέτοιον ἄλικο καθρέφτη. Ἑλλάδα, καθρέφτη ἀπύθμενο,

καθρέφτη τῆς ἀβύσσου, τῆς Λευτεριᾶς Σου καὶ τῆς δίψας Σου,

εἶδα τὸν ἑαυτό μου βαρὺ ἀπὸ κοκκινόχωμα πηλὸ πλασμένο,

καινούργιο Ἀδὰμ τῆς πιὸ καινούργιας Πλάσης

ὅπου νὰ πλάσουνε γιὰ Σένα μέλλει. Ἑλλάδα.

Κι εἶπα:

Τὸ ξέρω, ναὶ ποὺ κι οἱ Θεοί Σου,

οἱ Ὀλύμπιοι χθόνιο τώρα γίνανε θεμέλιο,

γιατὶ τοὺς θάψαμε βαθειὰ βαθειά, νὰ μὴν τοὺς βροῦν οἱ ξένοι.

Καὶ τὸ θεμέλιο διπλὸ στέριωσε κι᾿ ἐτριπλοστεριωσε

ὅλο μ᾿ ὅσα οἱ ὀχτροί μας κόκαλα σωριάσανε ἀποπάνω...

κι᾿ ἀκόμα ξέρω πὼς γιὰ τὶς σπονδὲς καὶ τὸ τάμα

τοῦ νέου Ναοῦ π᾿ ὀνειρευτήκαμε γιὰ Σένα, Ἑλλάδα,

μέρες καὶ νύχτες τόσα ἀδέλφια σφάχτηκαν ἀνάμεσά τους,

ὅσα δὲ σφάχτηκαν ἀρνιὰ ποτὲ γιὰ Πάσχα...

Μοίρα, κι ἡ Μοίρα Σου ὡς τὰ τρίσβαθα

δική μου κι᾿ ἀπ᾿ τὴν Ἀγάπη, ἀπ᾿ τὴ μεγάλη δημιουργὸ Ἀγάπη

νὰ ποὺ ἡ ψυχή μου ἐσκλήρυνεν,

ἐσκλήρυνε καὶ μπαίνει ἀκέρια πιὰ μέσα στὴ λάσπη

καὶ μέσ᾿ τὸ αἷμα Σου, νὰ πλάσῃ τὴ νέα καρδιὰ

ποὺ χρειάζεται στὸ νιό Σου ἀγώνα, Ἑλλάδα.

Τὴ νέα καρδιὰ ποὺ κιόλας ἔκλεισα στὰ στήθη

καὶ κράζω σήμερα μ᾿ αὐτὴ πρὸς τοὺς συντρόφους ὅλους.

Ὀμπρὸς βοηθᾶτε νὰ σηκώσουμε τὸν ἥλιο πάνω ἀπ᾿ τὴν Ἑλλάδα,

ὀμπρός, βοηθᾶτε νὰ σηκώσουμε τὸν ἥλιο πάνω ἀπὸ τὸν κόσμο.

Τί, Ἰδέτε· ἐκόλλησεν ἡ ρόδα του βαθειὰ στὴ λάσπη,

κι ἄ, ἰδέτε χώθηκε τ᾿ ἀξόνι του βαθειὰ μέσ᾿ τὸ αἷμα.

Ὀμπρός, παιδιά, καὶ δὲ βολεῖ μονάχος ν᾿ ἀνέβῃ ὁ ἥλιος,

σπρῶχτε μὲ γόνα καὶ μὲ στῆθος νὰ τὸν βγάλουμε ἀπ᾿ τὴ λάσπη,

σπρῶχτε μὲ στῆθος καὶ μὲ γόνα νὰ τὸν βγάλουμε ἀπ᾿ τὸ γαῖμα.

Δέστε, ἀκουμπᾶμε ἀπάνω τοῦ ὁμοαίματοι ἀδελφοί του.

Ὀμπρός, ἀδέλφια, καὶ μᾶς ἔζωσε μὲ τὴ φωτιά του,

ὀμπρός, ὀμπρὸς κι ἡ φλόγα του μᾶς τύλιξε ἀδελφοί μου.

Ὀμπρὸς οἱ δημιουργοί.. Τὴν ἀχθοφόρα ὁρμή Σας,

στυλῶστε μὲ κεφάλια καὶ μὲ πόδια, μὴ βουλιάξει ὁ ἥλιος.

Βοηθᾶτε με κι ἐμένανε ἀδελφοί, νὰ μὴ βουλιάξω ἀντάμα..

Τί πιὰ εἶν᾿ ἀπάνω μου καὶ μέσα μου καὶ γύρα.

Τί πιὰ γυρίζω σ᾿ ἕναν ἅγιον Ἴλιγγο μαζί του...

Χίλια καπούλια ταῦροι τοῦ κρατᾶν τὴ βάση, δικέφαλος ἀητός·

κι ἀπάνω μου τινάζει τὶς φτεροῦγες του καὶ βογγάει ὁ σάλαγός του,

στὴν κεφαλή μου πλάι καὶ μέσα στὴν ψυχή μου.

καὶ τὸ μακριὰ καὶ τὸ σιμὰ γιὰ μένα πιὰ εἶν᾿ ἕνα...

Πρωτάκουστες βαρεῖες μὲ ζώνουν Ἁρμονίες,

ὀμπρός, σύντροφοι, βοηθᾶτε νὰ σηκωθεῖ νὰ γίνει ὁ ἥλιος πνεῦμα.

Σιμώνει ὁ νέος ὁ Λόγος π᾿ ὅλα θὰ τὰ βάψῃ,

στὴ νέα του φλόγα. νοῦ καὶ σῶμα. ἀτόφιο ἀτσάλι...

Ἡ γῆ μας ἀρκετὰ λιπάστηκε ἀπὸ σάρκα ἀνθρώπου...

παχιὰ καὶ καρπερά, νὰ μὴν ἀφήσουνε τὰ σώματά μας

νὰ ξεραθοῦν ἀπ᾿ τὸ βαθὺ τοῦτο λουτρὸ τοῦ αἵμα του πιὸ πλούσιο,

πιὸ βαθὺ κι ἀπ᾿ ὅποιο πρωτοβρόχι.

Αὔριο νὰ βγεῖ ὁ καθένας μας μὲ δώδεκα ζευγάρια βόδια

τὴ γῆ αὐτὴ νὰ ὀργώσει τὴν αἱματοποτισμενη...

Ν᾿ ἀνθίσῃ ἡ δάφνη ἀπάνω της καὶ δέντρο ζωῆς νὰ γένῃ,

καὶ ἡ Ἄμπελός μας νὰ ἁπλωθεῖ ὡς τὰ πέρατα τῆς οἰκουμένης...

Ἔτσι, σὰν ἔριξα καὶ τὸ στερνὸ δαυλὶ στὸ φωτογώνι

(δαυλὶ τῆς ζωῆς μου τῆς κλεισμένης μέσ᾿ τὸ χρόνο)

στὸ φωτογώνι τῆς καινούργιας Λευτεριᾶς Σου, Ἑλλάδα

ἀναψυχώθηκε ἄξαφνα τρανὴ ἡ κραυγή μου, ὡς νἆταν

ὅλο χαλκὸς τὸ διάστημα ἢ ὡς νἆχα τ᾿ ἅγιο κελὶ

τοῦ Ἠράκλειτου τριγύρα μου, ὅπου, χρόνια,

γιὰ τὴν Αἰωνιότη ἐχάλκευε τοὺς στοχασμούς του

καὶ τοὺς κρεμνοῦσε ὡς ἄρματα στῆς Ἔφεσος τὸ ναὸ

ὡς Σᾶς ἔκραζα σύντροφοι.

Ασίκικο, Πουλάκη

Μίκης Θεοδωράκης: Ασίκικο Πουλάκη. 1996. Ποίηση: Μιχάλης Γκανάς.  Ερμηνεία:  Βασίλης Λέκκας.  Ενορχήστρωση: Γιάννης Σπάθας