Από το εργαστήρι ιδεών που στήθηκε με πρωτοβουλία του Μίκη Θεοδωράκη το 1987 στην πόλη Τίμπινγκεν στη νοτιοδυτική Γερμανία και την ιστορική ομιλία του στο Διεθνές Συνέδριο «Ελεύθερων καλλιτεχνών»
Το 1987, με πρωτοβουλία του Μίκη Θεοδωράκη, η πόλη Τίμπινγκεν στη νοτιοδυτική Γερμανία - όπως και η Κολωνία - μετατρέπονται σε εργαστήρι ιδεών, καθώς εκεί πραγματοποιούνται δύο συνέδρια για την παγκόσμια ειρήνη.
Σε αυτά μάλιστα συμμετέχουν πολιτικοί όπως ο Οσκαρ Λαφοντέν (πρόεδρος του SPD στο κρατίδιο του Ζάαρλαντ) και ο Γιοχάνες Ράου (πρωθυπουργός τότε στο κρατίδιο της Βόρειας Ρηνανίας - Βεστφαλίας και υποψήφιος για την καγκελαρία), αλλά και σημαντικοί συγγραφείς, όπως ο γερμανόφωνος Ελβετός Φρίντριχ Ντίρενματ, πολιτειολόγοι και καλλιτέχνες. Είναι μια περίοδος σημαντική για την Ευρώπη - μην ξεχνάμε ότι δύο χρόνια μετά οι τεκτονικές πλάκες θα μετακινηθούν και θα οδηγήσουν στην επανένωση των δύο Γερμανιών. Είναι σημαντική, όμως, και για τον ίδιο τον έλληνα μουσικοσυνθέτη, ο οποίος στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1980 «προκαλεί» αρκετά συχνά μέσα από κείμενα που στοχεύουν στην αφύπνιση ενός λαού όταν παραπλανάται από καιροσκοπικές πολιτικές και «πρόσκαιρες υλικές απολαύσεις».
Μέσα σε αυτό το κλίμα, εκδίδονται τα «Στοιχεία για μία νέα πολιτική» (1986), «Κρυμμένες αλήθειες» (1987, συνέντευξη), «Πού πάμε;» (1989) και «Ζητείται Αριστερά» (1990). Δεν είναι τυχαίο ότι ήδη το 1986 γίνεται πραγματικότητα και κάτι που επιδιώκει από παλιότερα: η δημιουργία επιτροπών ελληνοτουρκικής φιλίας στην Ελλάδα, με πρόεδρο τον ίδιο, και στην Τουρκία με τη συμμετοχή γνωστών διανοουμένων, όπως ο Αζίζ Νεσίν, ο Γιασέρ Κεμάλ και ο Ζουλφί Λιβανελί. Επίσης το 1986 (μετά την καταστροφή στο Τσερνόμπιλ) πραγματοποιεί μεγάλη περιοδεία με συναυλίες σ΄ όλη την Ευρώπη κατά της ατομικής ενέργειας.
Στην ομιλία του στο Διεθνές Συνέδριο «Ελεύθερων καλλιτεχνών» του Τίμπινγκεν αναπτύσσει τη θεωρία του για τον ελεύθερο χρόνο και τη σημασία του στη διαμόρφωση ελεύθερων ανθρώπων. «Η βιομηχανική κοινωνία δημιουργεί άδειους ανθρώπους. Οπότε οδηγούμαστε προς τον θάνατο του πολιτισμού όπως τον γνωρίσαμε έως σήμερα. Ισως γι' αυτόν τον λόγο υπάρχουν μερικοί φιλόσοφοι που ισχυρίζονται ότι η Τέχνη θα πάψει να είναι απαραίτητη στον άνθρωπο. Δεν ξέρω αν θα είναι η Τέχνη απαραίτητη στον άνθρωπο. Πάντως αν δεν γίνουν ριζικές αναθεωρήσεις, αλλαγές στην οργάνωση της ζωής μας, είναι βέβαιο ότι η Τέχνη δεν θα έχει κανένα λόγο ύπαρξης. Γιατί η Τέχνη προϋποθέτει διάλογο...», λέει, εκτός άλλων. Η ομιλία εκείνη δημοσιεύθηκε αυτούσια στην εφημερίδα «Frankfurter Allgemeine» με τίτλο «Αντιμανιφέστο»! Στην Ελλάδα δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Πρώτη», το 1989 από τις εκδ. Γνώση, ενώ επανακυκλοφόρησε πέρσι από τον «Ιανό».
Αυτή τη μείωση του χρόνου απασχόλησης θα πρέπει να τη δούμε μέσα σε μια προοπτική κατά την οποία θα πρέπει να γίνουν μια σειρά από βαθιές αλλαγές. Όπως λ.χ. η ρομποτοποίηση-αυτοματοποίηση της εργασίας και για ποιον θα λειτουργεί. Ποιον θα ωφελεί; Τον εργαζόμενο ή τον ιδιοκτήτη; Οι κεφαλαιούχοι στην Ευρώπη θα πρέπει να δεχθούν τουλάχιστον αυτή την επαναστατική αρχή, κατά την οποία τα σύγχρονα προϊόντα της ανθρώπινης μεγαλοφυΐας ανήκουν σε όλο το κοινωνικό σύνολο.
Νομίζω όμως πως άρχισα ανάποδα τη σκέψη μου. Δηλαδή θα πρέπει να πω, κι αυτό λέω και υπογραμμίζω, ότι το κοινωνικό σύνολο με πρωτοπορία τους εργαζόμενους στην Ευρώπη θα πρέπει να απαιτήσει η σύγχρονη τεχνολογία -ηλεκτρονικοί υπολογιστές, ρομπότ, αυτοματισμός - να περιέλθει στην ιδιοκτησία του κοινωνικού συνόλου. Δεν πρόκειται να εθνικοποιήσουμε ή μάλλον να κρατικοποιήσουμε τα εργοστάσια. Μονάχα να συμφωνήσουμε πως όπου εφαρμόζεται η νέα τεχνολογία με αποτέλεσμα τη μείωση εργασίας, αυτή η μείωση να γίνεται υπέρ των εργαζομένων, δηλαδή του κοινωνικού συνόλου, και όχι υπέρ του εργοδότη.
Κι αυτό γιατί η κοινωνία σήμερα είναι αρκετά ώριμη και δυνατή ώστε να θεσμοθετήσει την κοινωνικοποίηση της ανθρώπινης και, επομένως, της κοινωνικής ιδιοφυΐας. Γιατί οι επιστήμονες που εφευρίσκουν τα νέα, υπερσύγχρονα μέσα παραγωγής είναι κομμάτι αναπόσπαστο του κοινωνικού συνόλου, και όχι του κεφαλαιούχου που τους συντηρεί και τους πληρώνει για να πειραματίζονται και να ανακαλύπτουν.
Και για να του αφαιρέσουμε κι αυτό το επιχείρημα θα πρέπει στην Ευρώπη να θεσμοθετηθεί και να επιχορηγηθεί από το κοινωνικό σύνολο η επιστημονική έρευνα. Με άλλα λόγια, να κοινωνικοποιηθεί το «Τραστ των Εγκεφάλων». Να κοινωνικοποιηθεί η επιστημονική έρευνα, ώστε όλα τα προϊόντα της να ανήκουν σε όλους τους Ευρωπαίους.
Να λοιπόν ένα στοιχείο που θα πρέπει να λάβουμε υπόψη στην πορεία και προετοιμασία για τη μείωση του χρόνου εργασίας.
