Σάββατο, 25 Ιουλίου 2020, ώρα 21.00 Θέατρο Ολυμπία (Φλόκα) Σε συμπαραγωγή με το Διεθνές Φεστιβάλ Τεχνών Αρχαίας Ολυμπίας
95 χρόνια Μίκης Θεοδωράκης – Η Κ.Ο.Α. στο Φεστιβάλ Τεχνών Αρχαίας Ολυμπίας ΝΙΚΟΣ ΣΚΑΛΚΩΤΑΣ (1904-1949) Πέντε Ελληνικοί Χοροί για έγχορδα ΓΙΟΧΑΝ ΣΕΜΠΑΣΤΙΑΝ ΜΠΑΧ (1685 – 1750) Κοντσέρτο για βιολί και ορχήστρα σε λα ελάσσονα, BWV 1041 1. [Allegro] 2. Andante 3. Allegro assai ΜΙΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗΣ (γεν. 1925) Σουίτα από το μπαλέτο «Ζορμπάς» Γιώργος Μπάνος, βιολί Στέφανος Τσιαλής, μουσική διεύθυνση ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΕΙΣΙΤΗΡΙΩΝ: 12 ευρώ (γενική είσοδος) και 7 ευρώ (μειωμένο) Αγορά εισιτηρίων στα σημεία πώλησης του Φεστιβάλ Λίγα λόγια για τα έργα Οι «36 Ελληνικοί Χοροί για ορχήστρα» αποτελούν για πολλούς, όχι μόνο μία από τις κορυφαίες δημιουργίες του Νίκου Σκαλκώτα αλλά ίσως και το σπουδαιότερο έργο της λόγιας ελληνικής μουσικής του 20ού αιώνα. Η σύνθεση του έργου έγινε κυρίως στο διάστημα 1934-1936, πιθανώς κατόπιν προτροπής του πατέρα του συνθέτη και κυρίως ως αποτέλεσμα της συνεργασίας του συνθέτη με το «Ελληνικό Λαογραφικό Μουσείο» του Γαλλικού Ινστιτούτου Αθηνών, του οποίου η διευθύντρια, Μέλπω Μερλιέ, του ανέθεσε την μεταγραφή, ανάλυση και σχολιασμό ηχογραφημένων δημοτικών τραγουδιών της Κρήτης και της Σίφνου. Αξίζει να σημειωθεί ότι αρκετοί από τους Χορούς δεν
βασίζονται σε αυθεντικές δημοτικές μελωδίες, αλλά σε δημοτικοφανείς μελωδίες γραμμένες από τον ίδιο τον Σκαλκώτα, κάτι που αποδεικνύει το βάθος της γνώσης που απέκτησε για τη δημοτική μουσική. Οι Ελληνικοί Χοροί φανερώνουν ανάγλυφα την ουσία της προσωπικής ματιάς του Σκαλκώτα πάνω στην έννοια της ελληνικότητας. Και η ματιά αυτή είναι πάντα επίκαιρη και αειθαλής, μιας και έμπρακτα αντιμετωπίζει το ελληνικό στοιχείο σε ισότιμο διάλογο με τη λόγια ευρωπαϊκή μουσική. Το θεωρεί -και σωστά- ως μία ταυτότητα που καθοδηγεί και εμπνέει, μία ταυτότητα που έχει την ιδιαιτερότητα να απελευθερώνει τη σκέψη και όχι να την περιορίζει.
Μετά από σύντομης διάρκειας θητείες ως οργανίστας σε εκκλησίες των πόλεων Άρνσταντ και Μύλχαουζεν στη Θουριγγία, το 1708 o Μπαχ έγινε οργανίστας στο παρεκκλήσι της αυλής του δούκα της Βαϊμάρης. Κατά την εκεί παραμονή και εργασία του, ο Μπαχ απέκτησε μεγάλη φήμη ως οργανίστας και συνθέτης –κυρίως έργων θρησκευτικής μουσικής. Το 1717 άφησε τη θέση αυτή για μία φαινομενικά κατώτερη, αυτή του αρχιμουσικού στην αυλή του πρίγκιπα Λεοπόλδου στο Κέτεν (Σαξονία – Άνχαλτ). Εκεί ωστόσο ο Μπαχ βίωσε ένα πιο φιλελεύθερο περιβάλλον, βρισκόμενος στην υπηρεσία ενός πραγματικά μουσικόφιλου ευγενούς, έχοντας στη διάθεσή του ένα αξιόλογο οργανικό σύνολο και έχοντας μεγάλα περιθώρια έκφρασης ιδίως στο χώρο της οργανικής, κοσμικής μουσικής, της οποίας ο Λεοπόλδος ήταν λάτρης. Η σύνθεση του Kοντσέρτου για βιολί σε λα ελάσσονα ανάγεται πιθανόν στην ευτυχισμένη περίοδο διαβίωσης του Μπαχ στο Κέτεν (1717-1723), κατά την οποία γράφτηκαν μεταξύ άλλων και τα περιβόητα «Βραδεμβούργια Κοντσέρτα». Ωστόσο, έχει διατυπωθεί και η άποψη ότι γράφτηκε αργότερα, γύρω στα 1730, όταν ο Μπαχ ζούσε πλέον στη Λειψία. Εκεί, πέραν της θέσης του ως Κάντορα στον ναό του Αγ. Θωμά, ο Μπαχ διηύθυνε από το 1729 ως το 1741 το Collegium Musicum, μία ομάδα φοιτητών, ερασιτεχνών και λιγοστών επαγγελματιών μουσικών, που συγκεντρώνονταν τακτικά για να μοιραστούν την απόλαυση της μουσικής εκτέλεσης. Για τις ανάγκες των συναυλιών του Collegium Musicum o Μπαχ συνέθεσε υπέροχη κοσμική μουσική αλλά και αναβίωσε παλιότερα έργα του. Ήδη από τα νεανικά του χρόνια ο Μπαχ υπήρξε όχι μόνο ένας δεινός
βιολιστής (ο γιος του Καρλ Φίλιπ Εμμάνουελ μάς προσέφερε τη μαρτυρία ότι έπαιζε βιολί άριστα μέχρι τα τελευταία χρόνια της ζωής του) αλλά και θιασώτης του ιταλικού κοντσέρτου, όπως αυτό έφτασε στο απόγειό του με τον Αντόνιο Βιβάλντι. Ο θαυμασμός του αυτός εκφράστηκε μάλιστα και με πλήθος υπέροχων μεταγραφών κοντσέρτων του Ενετού δασκάλου. Ο Βιβάλντι είχε ακολουθήσει και τελειοποιήσει τη μπαρόκ φόρμα κοντσέρτου, σύμφωνα με την οποία το έργο ήταν τριμερές (γρήγορο – αργό – γρήγορο) και η δομή των επιμέρους μερών βασιζόταν στην ιδέα του ritornello, ενός θέματος που παρουσιαζόταν κατά κανόνα από όλη την ορχήστρα και που περιοδικά επανεμφανιζόταν, ερχόμενο σε αντιδιαστολή με παρεμβαλλόμενα σολιστικά επεισόδια. Πράγματι και στο Κοντσέρτο σε λα ελάσσονα, ορχήστρα και σολίστ δεν μοιράζονται σχεδόν καθόλου κοινό υλικό. Τα δύο εξωτερικά μέρη έχουν μία ιδιαίτερη σοβαρότητα και στιβαρότητα που συμπορεύεται βεβαίως με άφθονες δεξιοτεχνικές προκλήσεις για τον σολίστα – ιδίως στο φινάλε. Ανάμεσά τους, το αργό μέρος προσφέρει μία λυρική στιγμή χαλάρωσης της έντασης.
Αναπόσπαστο συστατικό της τεράστιας εμπορικής επιτυχίας της ταινίας του Μιχάλη Κακογιάννη Αλέξης Ζορμπάς (Zorba the Greek) ήταν, πέραν του ίδιου του αριστουργήματος του Καζαντζάκη, των έξοχων ερμηνειών των πρωταγωνιστών (ιδίως του πληθωρικού Άντονυ Κουήν) και της εμπνευσμένης σκηνοθεσίας του Κακογιάννη, η συγκλονιστική μουσική που συνέθεσε ο Μίκης Θεοδωράκης. Δέκα χρόνια μετά από τον κινηματογραφικό αυτό θρίαμβο του 1964, ο συνθέτης επέστρεψε στη μουσική της ταινίας μετουσιώνοντας και εμπλουτίζοντάς την σε ένα μπαλέτο που υποβλήθηκε επιτυχώς στο Φεστιβάλ της Βερόνα. Η Σουίτα του Μπαλέτου οικοδομείται πάνω σε μερικά από τα πιο αναγνωρίσιμα θέματα της μουσικής που περιγράφει ιδανικά τον αγέρωχο και απρόβλεπτα «σοφό» Αλέξη Ζορμπά με αιχμή του δόρατος φυσικά το πασίγνωστο «Συρτάκι». Η επιτυχία και ανεπανάληπτη αναγνωρισιμότητα της μουσικής του Θεοδωράκη έγκειται στην απλότητα και την ειλικρίνειά της αλλά και την καθηλωτική περιγραφική της δύναμη. Διόλου τυχαία, οι ήχοι του Ζορμπά έχουν συνδεθεί στο ελληνικό και παγκόσμιο κοινό με τις πιο αγνές και ιδεώδεις πλευρές του νέου ελληνισμού: το πάθος, τη λεβεντιά, την περηφάνια, την ανέμελη και φωτεινή εξωστρέφεια…
