Τον ΖΥΛΦΥ ΛΙΒΑΝΕΛΙ τον γνώρισα για πρώτη φορά το 1983 στην Σουηδία όταν μαζί με την Μαρία έδωσαν συναυλία στην αίθουσα συναυλιών της Σουηδικής Ραδιοφωνίας – Τηλεόρασης. Στην συναυλία πρώτη φορά Έλληνες και Τούρκοι μετανάστες μαζί με Σουηδούς έζησαν μια μοναδική εμπειρία ακούγοντας ελληνικά και τουρκικά τραγούδια από δύο καταξιωμένους καλλιτέχνες.
Ο Ζυλφί Λιβανελί και ο Γιώργος Λογοθέτης
Έξι χρόνια μετά, το Σεπτέμβρη του 1989, ακολούθησα με τηλεοπτικό συνεργείο της ΕΤ 3 τον Μίκη Θεοδωράκη στην Τουρκία όπου μαζί με τον Λιβανελί, την Μαρία Φαραντούρη και τον Πέτρο Πανδή έδωσαν μια ιστορική συναυλία στο αρχαίο ελληνικό θέατρο της Εφέσου και στην
συνέχεια στο στάδιο της πόλης Mersina, την αρχαία ελληνική πόλη Μερσίνη κοντά στα Άδανα, στην άλλη άκρη της Τουρκίας.Για την συναυλία στην Έφεσο στις 23 Σεπτεμβρίου του 1989 η τουρκική εφημερίδα «Τζουμχουριέτ» έγραφε :
- «Ο Ζευς, ο θεός των θεών διέταξε: Ο ουρανός φωτίστηκε, το λαμπερό φως του φεγγαριού απλώθηκε στο αρχαίο θέατρο της Εφέσου. Ο Απόλλων και ο Διόνυσος έδωσαν τα χέρια. Ο σπινθήρας φιλίας άναψε σήμερα τη δάδα της φιλίας μεταξύ των λαών της Ελλάδας και Τουρκίας».
Το αρχαίο ελληνικό θέατρο της Εφέσου ήταν ένα από τα τρία μεγαλύτερα θέατρα της αρχαιότητας μαζί με αυτά της Επιδαύρου και των Συρακουσών. Πάνω από 25.000 θεατές κατέκλυσαν τις εξέδρες στο χώρο του θεάτρου, όπου για πρώτη φορά από την αρχαιότητα ακούστηκε ξανά ο ελληνικός λόγος.
Με την είσοδο του Μίκη στο θέατρο το κοινό ξεσπάει σε ζητωκραυγές. Μια σημαία με τα ελληνικά και τα τουρκικά χρώματα ξεδιπλώνεται με τη λέξη ΚΑΛΗΜΕRHABA (ΚΑΛΗΜΕΡΑ).
Ο Μίκης παίρνει το μικρόφωνο και απευθύνεται στο ενθουσιασμένο κοινό :
«Σας χαιρετίζω εκ μέρους του ελληνικού λαού που επιθυμεί ειρήνη και συνεργασία. Με σεβασμό στα ιδανικά της ελευθερίας, της δημοκρατίας και στα ανθρώπινα δικαιώματα, θα αγωνιστούμε μαζί για ένα καλύτερο αύριο… Μοναδικό αποτέλεσμα μιας πολεμικής σύγκρουσης Ελλάδας και Τουρκίας θα είναι να κερδίζουν οι πολεμοκάπηλοι και οι έμποροι όπλων! »
Ο Λιβανελί μεταφράζει και το κοινό κυριολεκτικά αποθεώνει τους πρωταγωνιστές της μοναδικής αυτής βραδιάς. Οι στιγμές σπάνιες και ο Μίκης θα μιλήσει για «μια ιστορικής σημασίας συναυλία στο αρχαίο θέατρο της Εφέσου…» Η συγκίνηση κορυφώνεται όταν ο Μίκης με απλωμένα τα χέρια διευθύνει την ορχήστρα και ο Λιβανελή αρχίζει να τραγουδάει στα ελληνικά με το τραγούδι ΣΕ ΤΟΥΤΑ ΕΔΩ ΤΑ ΜΑΡΜΑΡΑ ΚΑΚΙΑ ΣΚΟΥΡΙΑ ΔΕΝ ΠΙΑΝΕΙ.. σε ποίηση του Γιάννη Ρίτσου.
Εδώ το όραμα του Θεοδωράκη και του Λιβανελή γίνεται πραγματικότητα. Ένα κοινό που συμμετέχει συνεχώς ακόμα και τραγουδώντας ασταμάτητα, σε ένα χώρο όπου τα αρχαία μάρμαρα με ελληνικές επιγραφές, σαν να ζωντανεύουν και να συμμετέχουν σε αυτή την γιορτή όπου η μουσική κυριολεκτικά ενώνει τους δύο λαούς.
Η συναυλία μεταδίδεται ζωντανά από την τουρκική κρατική τηλεόραση, ενώ την ίδια περίοδο στην Ελλάδα κάποιοι κατηγορούν τον Θεοδωράκη για τις πρωτοβουλίες του με στόχο την Ελληνοτουρκική φιλία.
Ο ίδιος όμως είναι απτόητος. Στις συναυλίες αλλά και στις συνεντεύξεις με Τούρκους δημοσιογράφους τονίζει συνέχεια :
«Ο δρόμος της ειρήνης, της συνεργασίας και της φιλίας μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας είναι μονόδρομος» και θυμίζει τα λόγια του Κεμάλ Ατατούρκ στον Ελευθέριο Βενιζέλο :
«Αναπνέω το θερμό αέρα του φίλου ελληνικού λαού. Οι δύο χώρες οφείλουν να αποκτήσουν εμπιστοσύνη για ειλικρινή φιλία...»
ίδιες σκηνές και στο κατάμεστο στάδιο στην πόλη Μερσίνη. Οι χιλιάδες θεατές ανάβουν τους αναπτήρες και το στάδιο γεμίζει από χιλιάδες μικρές φλόγες. Ο Μίκης, ο Λιβανελή, η Μαρία Φαραντούρη , ο Πέτρος Πανδής και η ορχήστρα δίνουν τον καλλίτερο εαυτό τους.
Μέρος από αυτές τις αξέχαστες εμπειρίες καταγράψαμε με το συνεργείο της ΕΤ3 και όσοι ενδιαφέρονται μπορούν να το δούνε εδώ : μπορείτε να δείτε και μέρος από την συναυλία του Μίκη με την Μαρία Φαραντούρη και τον Λιβανελή στην Κωνσταντινούπολη στις 12 του Οκτώβρη 1999 που δόθηκε τότε για βοήθεια στους σεισμόπληκτους μετά τους καταστρεπτικούς σεισμούς στην Τουρκία. Τα πλάνα από την συναυλία είναι μετά τα πρώτα 36 λεπτά στην εκπομπή της ΕΤ3 με τίτλο Ο ΜΙΚΗΣ ΣΤΟ ΜΟΝΑΧΟ.
Ο ΛΙΒΑΝΕΛΗ ΚΑΙ Η ΦΑΡΑΝΤΟΥΡΗ
Η φιλία της Μαρίας Φαραντούρη και του Zülfü Livaneli (Ζυλφύ Λιβανελί) μετρά περισσότερες από τέσσερεις δεκαετίες αμοιβαίας εκτίμησης και εγκάρδιας συνεργασίας με συναυλίες στην Τουρκία, στην Ελλάδα και άλλες ευρωπαϊκές χώρες, καθώς και στις Ηνωμένες Πολιτείες, λειτουργώντας ως πρότυπο για την ανοιχτή επικοινωνία και την ειρηνική συμβίωση γειτονικών λαών μέσα από την Τέχνη τους. Από την Αθήνα έως την Κωνσταντινούπολη και από το Βερολίνο έως τη Νέα Υόρκη, οι δύο καλλιτέχνες έχουν συμπράξει σε δεκάδες συναυλίες ανά τον κόσμο, αποδεικνύοντας ότι η μουσική και τα τραγούδια εμπνέουν και φέρνουν πιο κοντά τους λαούς.
Δύο κοινοί δίσκοι, σε μουσική του Λιβανελί, ο πρώτος το 1982 (Η Μαρία Φαραντούρη τραγουδά Λιβανελί), σε στίχους του Λευτέρη Παπαδόπουλου, και ο δεύτερος το 2005 (Η Μνήμη του Νερού), σε στίχους της Αγαθής Δημητρούκα, αγαπήθηκαν από Έλληνες, Τούρκους και όχι μόνο. Το πρόγραμμα της συναυλίας στο Ηρώδειο συμπληρώνεται από τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη, ο οποίος μαζί με τον Λιβανελί -στα τέλη της δεκαετίας του ’80- δημιούργησαν την Επιτροπή Ελληνοτουρκικής Φιλίας για την περαιτέρω προσέγγιση των δύο λαών.
Ο Πέτρος Πανδής με την Μαρία Φαραντούρη τον Ζουλφί Λιβανελί και τον Μίκη Θεοδωράκη στην Σμύρνη
Ο Zülfü Livaneli για τον Μίκη Θεοδωράκη.
Από την ιστοσελίδα https://mikisguide.gr/about/ που επιμελείται ο Γιώργος Αγοραστάκης. Πρόκειται για έργο ζωής με πλούσιο ενημερωτικό υλικό για τον Μίκη Θεοδωράκη και το έργο του. Στην σελίδα δημοσιεύεται και η ομιλία του Λιβανελί στο Διεθνές Συνέδριο “Μίκης Θεοδωράκης” » Ακολουθεί μέρος από την ομιλία που έγινε για τα 80 χρόνια του Μίκη στα Χανιά της Κρήτης.
Ο Μίκης Θεοδωράκης και ο Ζυλφί Λιβανελί
ZÜLFÜ LIVANELI
Ο Μίκης Θεοδωράκης είναι ένας από τους μεγαλύτερους συνθέτες του 20ου αιώνα. Αυτός ο σκληρά εργαζόμενος και παραγωγικός καλλιτέχνης συνέθεσε πάνω από χίλια έργα μεταξύ των οποίων τραγούδια, κύκλους τραγουδιών, ορατόρια, συμφωνίες, αλλά και μουσική για μπαλέτο, όπερες, τραγωδίες σύγχρονο θέατρο και κινηματογράφο. Οι αξέχαστες μελωδίες του έχουν ήδη γίνει ένα αθάνατο κομμάτι της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς. Οι μελωδίες του αγαπήθηκαν όχι μόνο από το ίδιο του το λαό, αλλά και από λάτρεις της μουσική σ’ όλο τον κόσμο.
……………….
Υπήρξα ένας από τους πολλούς μουσικούς που θαύμαζαν πολύ τον Μίκη Θεοδωράκη και το δημιουργικό του έργο. Επηρεάστηκα ιδιαίτερα από τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιούσε την μουσική παράδοση της χώρας του.
Η Ελλάδα έχει πολύ πλούσια και ζωντανή πολιτιστική και μουσική παράδοση, και αυτός ο θησαυρός υπήρξε κύρια πηγή έμπνευσης του Θεοδωράκη. Έπλασε και αναμόρφωσε την ουσία, το πνεύμα αυτής της παράδοσης απλά και μόνο, για να τη ξαναζωντανέψει σε νέες σύγχρονες φόρμες. Σε όλες τις συνθέσεις του μπορεί κανείς να βρει εκείνη την δημιουργική σύνδεση με τις πολιτιστικές του ρίζες.
Αυτό που ενώνει τον Θεοδωράκη κι εμένα ως μουσικούς είναι πάνω απ’ όλα η πίστη μας στην ανάγκη να ξεκινάμε από τις ρίζες μας, για να δημιουργήσουμε ένα αυθεντικό έργο τέχνης που θα μπορούσε να έχει παγκόσμια απήχηση. Όπως συμβαίνει με τον Θεοδωράκη, έτσι και η μουσική μου εμπνέεται από τις παραδοσιακές μορφές.
Στις αρχές της δεκαετίας του ’60, ο Θεοδωράκης ζούσε στο Παρίσι και ήταν στο ξεκίνημα μιας πολλά υποσχόμενης κλασικής μουσική καριέρας. Οι κλασσικές συνθέσεις του και οι συνθέσεις για τον κινηματογράφο ήταν αντικείμενο θαυμασμού. Ωστόσο, ο Θεοδωράκης εγκατέλειψε τα πάντα και επέστρεψε στην Ελλάδα για να ακολουθήσει τα προσωπικά του καλλιτεχνικά ιδεώδη. Με την επιστροφή του στο λαϊκό τραγούδι άρχισε και η αναγέννηση της Ελληνικής μουσικής.
Αναζητούσε νέες μουσικές φόρμες. Στόχευε σε αυθεντικές συνθέσεις που θα αντικατόπτριζαν το αληθινό πνεύμα και τις ευαισθησίες της χώρας και του λαού του. Τον απασχολούσε ένα κύριο ερώτημα: πώς να δημιουργήσει ένα έργο τέχνης που θα έχει και απήχηση στο κοινό και την αποδοχή του. Ήθελε να απευθύνεται στις «μάζες», όχι σε ένα περιορισμένο ακροατήριο εκλεκτών. Ήθελε η μουσική του να αγγίξει τον λαό του.
……………
Η Ελληνική λαϊκή μουσική έχει ασυνήθιστα μελωδικό κόσμο. Οι μελωδίες και οι ρυθμοί της έχουν ταξιδέψει στο χρόνο, άλλαξαν και εξελίχθηκαν, και σήμερα είναι ακόμα ζωντανές. Έτσι ο Θεοδωράκης στράφηκε στην ελληνική λαϊκή μουσική ως αυθεντική πηγή των μελωδιών του και αναβίωσε αυτόν τον πλούσιο μελωδικό κόσμο. Αυτά ήταν τα κύρια ζητήματα που τον οδήγησαν σ’ αυτήν την αναζήτηση νέων μορφών.
Δεν αναμόρφωσε μόνο τις μελωδίες αλλά και τους στίχους. Η ποίηση είναι αναμφισβήτητα η πιο εξελιγμένη από τις ελληνικές τέχνες. Επίσης, έχει μεγάλη θέση στη ζωή του Θεοδωράκη, ο οποίος έγραφε ποίησης ο ίδιος.
Υπήρξε ο πρώτος Έλληνας μουσικός που συνέθεσε τραγούδια βασισμένα στην σύγχρονη ποίηση. Σε όλες τις δημιουργίες του, το κείμενο, οι στίχοι ενός τραγουδιού είναι εξίσου σημαντικές με την ίδια τη μουσική. Έτσι ο Θεοδωράκης πάντα έψαχνε δραματικά ή ποιητικά κείμενα που θα εξέφραζαν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις σημαντικότερες στιγμές της Ελληνικής ιστορίας. Τον ενδιέφερε ιδιαίτερα να διηγηθεί το δράμα των γενιών που έζησαν την αντίσταση και τον εμφύλιο πόλεμο. Ήθελε να εκφράσει τις λύπες τους και τον πόνο τους, τα όνειρά τους και απογοητεύσεις τους.
Τα ποιητικά κείμενα που χρησιμοποίησε ήταν αναμφισβήτητης λογοτεχνικής αξίας και προωθούσαν τις ανθρώπινες αξίες όπως την αγάπη, την ομορφιά, τη συμπόνια. Ενέπνεαν επίσης στο λαό την δύναμη να παλέψει για την ελευθερία και για τη δικαιοσύνη.
Η ζωή του ήταν θυελλώδης. Μέχρι την δεκαετία του ’50 ο νέος Θεοδωράκης είχε περάσει από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, την αντίσταση, τον εμφύλιο πόλεμο και την εξορία. Όλα αυτά τα δύσκολα χρόνια, δεν παραιτήθηκε ποτέ από τον αγώνα για την ειρήνη, την ελευθερία, την δημοκρατία, τα ανθρώπινα δικαιώματα. Δεν παραιτήθηκε ποτέ από τα πιστεύω του και τα ιδεώδη του, και από εκείνα τα πιστεύω και ιδανικά που υπήρξαν πίσω από το δημιουργικό του έργο. Η καλλιτεχνική δημιουργικότητα του Θεοδωράκη είναι πάντα γεμάτη από τους ηρωικούς πολιτικούς του αγώνες και αντιστρόφως. Τα δύο αυτά κομμάτια της ζωής του είναι αχώριστα.
Η δική μου μουσική, όπως και του Θεοδωράκη, εμπνέεται από παραδοσιακές μορφές. Βλέπω τον εαυτό μου ως μέρος μια μουσικής παράδοσης που υπήρξε ζωντανή στην Ανατολία επί χίλια χρόνια σχεδόν. Πέραν της λαϊκής μουσικής, της οποίας η επιρροή υπήρξε αναμφισβήτητη, με επηρέασαν, επίσης, οι Έλληνες μουσικοί. Χάρη στον Θεοδωράκη, είχα την ευκαιρία να αποκτήσω βαθύτερη γνώση της ελληνικής μουσικής και των Ελλήνων μουσικών. Αυτό το γεγονός έγινε αδιάσπαστο μέρος της μουσικής, της πολιτικής και της πολιτιστικής μου ταυτότητας.
Από τότε που ήμουν νέος ο Θεοδωράκης ήταν ένας από τους μεγαλύτερους καλλιτέχνες της εποχής μας.. Αργότερα, ο Θεοδωράκης έγινε κάτι παραπάνω από έναν καλλιτέχνη που θαύμαζα εξ αποστάσεως. Έγινε ο φίλος μιας ζωής. Γνωριζόμαστε πάνω από 20 χρόνια τώρα, και όλα αυτά τα χρόνια γεμάτα αξέχαστες αναμνήσεις, μπορέσαμε να κτίσουμε μια σχέση που βασίζεται σε συναισθήματα αγάπης και σεβασμού ο ένας για τον άλλον.
Επίσης μας δόθηκε ευκαιρία να συνεργαστούμε όχι μόνο μουσικά αλλά και πολιτιστικά και κοινωνικά. Ένα από τα προβλήματα ήταν ότι και οι δύο ενδιαφερόμασταν για την βελτίωση των σχέσεων μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδος. Από την αρχή νιώθαμε ότι ήταν μεγάλη ευθύνη των καλλιτεχνών και διανοούμενων να λύσουν αυτό το πρόβλημα. Επίσης πιστεύαμε στην τέχνη και στην δύναμη της μουσικής. Έτσι δώσαμε συναυλίες, και κάναμε δίσκους από κοινού.
Ένα από τα σημαντικότερα μας σχέδια ήταν η ίδρυση της «Έλληνο-Τουρκικής Φιλίας» το 1986, ένας σύλλογος που έφερνε κοντά τους διανοούμενους, καλλιτέχνες και πολιτικούς από τις δύο πλευρές του Αιγαίου. Βλέπω τα προβλήματα μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας ως προβλήματα οικογενειακά στην πραγματικότητα. Ο Τούρκικος και ο Ελληνικός Λαός έχουν τόσα κοινά στοιχεία. Ένα κοινό παρελθόν, έναν κοινό πολιτισμό.. Και πιστεύω ότι μέσω της «Έλληνο-Τουρκικής Φιλίας» καταφέραμε και προχωρήσαμε αρκετά ως προς την αλλαγή αυτά στις καρδιές και στα πνεύματα των ανθρώπων από τις δύο πλευρές του Αιγαίου.
Ο Τούρκος ποιητής Ναζίμ Χικμέτ και ο Αντρέας Πολιτάκης δίνουν το βραβείο ΙΠΕΚΤΣΗ στον Μίκη Θεοδωράκη. Στην ίδια εκδήλωση με το βραβείο ΙΠΕΚΤΣΗ τιμήθηκε και ο Γιώργος Λογοθέτης
Σύντομο βιογραφικό Zülfü Livaneli
Ο Ζύλφυ Λιβανελί (Zülfü Livaneli) γεννήθηκε στην Τουρκία το 1946. Μετά το πραξικόπημα του 1970, αναγκάστηκε να φύγει από την χώρα του για να εγκατασταθεί στη Στοκχόλμη, στο Παρίσι και στην Αθήνα, πριν επιστρέψει και πάλι στην Τουρκία το 1984. Κατά την διάρκεια της ολοκληρωμένης μουσικής καριέρας του, ο Λιβανελί συνέθεσε πάνω από 300 τραγούδια, μια ραψωδία – η οποία ηχογραφήθηκε από την Συμφωνική Ορχήστρα του Λονδίνου – και ένα μπαλέτο.
Τα τραγούδια του έφτασαν να γίνουν τραγούδια-σταθμοί, αντικείμενα λατρείας σε εθνικό επίπεδο και να παίζονται από σολίστες διεθνούς φήμης όπως τον Joan Baez, τη Maria del Mar Bonet, τον Udo Lindenberg, τη Μαρία Φαραντούρη, τη Χάρις Αλεξίου, την Kate Westbrook, και από πολλούς Τούρκους καλλιτέχνες. Επίσης συνέθεσε 5 μουσικά έργα για το θέατρο και 30 για τον κινηματογράφο, συμπεριλαμβανομένων και των βραβευμένων ταινιών του, The Road (Χρυσός Φοίνικας στο Κινηματογραφικό Φεστιβάλ των Κανών) και The Herd.
Τα δισκογραφικά άλμπουμ του Λιβανελί κυκλοφόρησαν στην Ισπανία, στις ΗΠΑ, στη Σουηδία, στη Γερμανία, στην Ολλανδία και στη Γαλλία. Επίσης έχει δώσει εκατοντάδες συναυλίες σε όλο τον κόσμο.
Συμμετείχε στην παραγωγή κοινών άλμπουμ με διάσημους Έλληνες συνθέτες όπως τον Μίκη Θεοδωράκη και τη Μαρία Φαραντούρη και συνεργάστηκε επίσης με τον Μάνο Χατζιδάκι, την Giora Feidman, το συγκρότημα Chilean Inti Ilimani και τον Angel Parra.
Το 1982 το κοινό άλμπουμ «Η Μαρία Φαραντούρη τραγουδάει Λιβανελί» («Maria Farandouri Sings Livaneli’s Songs») απέσπασε το «Βραβείο Καλύτερου ‘Αλμπουμ της Χρονιάς» στην Ελλάδα, το «Βραβείο Καλύτερου ‘Αλμπουμ της Χρονιάς» από την Ένωση Κριτικών Μουσικής στη Γερμανία, το Βραβείο Edison της Ολλανδίας. Επίσης, κέρδισε το Βραβείο Καλύτερου Μουσικού της Χρονιάς και Καλύτερης Κινηματογραφικής Μουσικής στην Τουρκία.
Το 2000 ο Λιβανελί έλαβε το «Βραβείο Καλύτερου Τραγουδιού» στο Σαν Ρέμο της Ιταλίας. Αυτό το βραβείο, το οποίο είχε δοθεί στο παρελθόν και σε τραγουδοποιούς όπως τον Jacques Brel, τον Leonard Cohen και τον Leo Ferre, τιμά τους καλλιτέχνες που ξεκινάνε από την παράδοση για να δημιουργήσουν τις δικές τους μοναδικές συνθέσεις. Για τον ίδιο λόγο ο Λιβανελί, ένας από τους σύγχρονους τροβαδούρους της λαϊκής μουσικής παράδοσης της Ανατολίας, κρίθηκε άξιος αυτού του σημαντικού βραβείου.
Ο Λιβανελί κατέχει εξέχουσα θέση όχι μόνο ως μουσικός αλλά και ως συγγραφέας και σκηνοθέτης. Εννέα από τα μυθιστορήματά έχουν μεταφραστεί στην ελληνική γλώσσα όπως The Eunuch of Constantinople (Ο Ευνούχος της Κωνσταντινούπολης), One Cat, One Man, One Death (Ένας άνθρωπος, μια γάτα, ένας θάνατος) ΣΕΡΕΝΑΤΑ, Bliss κ.α. Οι ταινίες του Mist και Iron Earth Copper Sky κέρδισαν εθνική και διεθνή αναγνώριση και βραβεία.
Παράλληλα με τη καλλιτεχνική του καριέρα, ο Λιβανελί υπήρξε και μια πολιτική μορφή με μεγάλη επιρροή τα τελευταία τριάντα χρόνια. Είναι ένας από τους επιφανέστερους υπερασπιστές της Έλληνοτουρκικής φιλίας και το 1986 ίδρυσε την Επιτροπή Έλληνοτουρκικής Φιλίας μαζί με τον Μίκη Θεοδωράκη. Το 1995 έγινε Πρεσβευτής Καλής Θελήσεως της UNESCO και Ειδικός Σύμβουλος του Γενικού Διευθυντή, ως αναγνώριση της προσφοράς του για την παγκόσμια ειρήνη. Το 2002 εκλέχθηκε βουλευτής.
Μίκης Θεοδωράκης – Θρησκεία μου είναι η Ελλάδα»
Από τις εκδόσεις Σπύρου και τις εκδόσεις Μίλητος κυκλοφορεί ένα σημαντικό βιβλίο για τη ζωή και το έργο του παγκόσμιου Έλληνα Μίκη Θεοδωράκη με τίτλο «Μίκης Θεοδωράκης – Θρησκεία μου είναι η Ελλάδα» του Γιώργου Λογοθέτη.