Ο Μιχάλης Γκανάς άφησε ανεξίτηλο το στίγμα του τόσο με τα ποιήματα όσο και με τους στίχους του που μελοποιήθηκαν από κορυφαίους Έλληνες συνθέτες.
“Η δύναμή μου είναι ότι με καταλαβαίνουν” είχε πει σε συνέντευξή του, ο Μιχάλης Γκανάς που θεωρούσε ότι η ποίηση είναι βγαλμένη από την καθημερινότητα και έγραφε όπως ανάσαινε, όπως ζούσε!
Ποιος είναι ο Μιχάλης Γκανάς
Ο Μιχάλης Γκανάς γεννήθηκε στον Τσαμαντά Θεσπρωτίας το 1944. Από το 1962 έζησε και εργάστηκε στην Αθήνα. Σπούδασε νομικά χωρίς να ολοκληρώσει τις σπουδές του.
Βιβλιοπώλης για μια δεκαπενταετία, συνεργάστηκε αργότερα με την κρατική τηλεόραση ως επιμελητής λογοτεχνικών εκπομπών και σεναριογράφος. Από το 1989 έως το 2005 εργάστηκε ως κειμενογράφος σε διαφημιστική εταιρία.
Έργα του, όπως το “Γυάλινα Γιάννενα” και το “Ο ύπνος του καπνιστή“, καθιέρωσαν τον Μιχάλη Γκανά ως έναν από τους σημαντικότερους σύγχρονους ποιητές της Ελλάδας. Η γραφή του διακρινόταν για τη βαθιά ανθρωπιά, τη νοσταλγία και τη δύναμη των εικόνων του, που κατάφεραν να μιλήσουν απευθείας στην ψυχή των αναγνωστών.
Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί σε διάφορες γλώσσες, ενώ οι στίχοι του έχουν μελοποιηθεί από σημαντικούς Έλληνες και ξένους μουσικοσυνθέτες όπως ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Θανάσης Γκαϊφύλλιας, ο Δημήτρης Παπαδημητρίου, ο Νίκος Ξυδάκης, o Ara Dinkjian, κ.ά.
Οι στίχοι του μελοποιήθηκαν και αγαπήθηκαν από το κοινό, δημιουργώντας τραγούδια που έγιναν σύμβολα μιας ολόκληρης εποχής.
Ανάμεσα στις συνεργασίες που ξεχώρισαν ήταν και εκείνη του 1996, το «Ασίκικο Πουλάκη», ένας κύκλος εννέα τραγουδιών σε μουσική του Μίκη Θεοδωράκη, στίχους του Μιχάλη Γκανά, ερμηνευτή τον Βασίλη Λέκκα και επιμέλεια ενορχηστρώσεων από τον Γιάννη Σπάθα.
Όλοι έχουμε τραγουδήσει τον “Μικρό Τιτανικό” του Μαχαιρίτσα, το “Να ‘χα δύο ζωές” του Κότσιρα, ή το “Να δεις τι σου χω για μετά” των Βασίλη Παπακωνσταντίνου και Λαυρέντη Μαχαιρίτσα (“Ρίξε κόκκινο στη νύχτα” 1993).
Δικοί του είναι οι στίχοι του τραγουδιού “Τα κορμιά και τα μαχαίρια” σε μουσική Ara Dinkjian, καθώς και το τηλεοπτικό “Χρώμα δεν αλλάζουνε τα μάτια” (Λόγω Τιμής) σε σύνθεση Δημήτρη Παπαδημητρίου.
Παράλληλα, μετέφρασε τις Νεφέλες του Αριστοφάνη για το Θέατρο Τέχνης – Κάρολος Κουν και τους Επτά επί Θήβας του Αισχύλου για το ΔΗΠΕΘΕ Πατρών.
Το 1994 τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης για το βιβλίο του Παραλογή, το 2009 με το βραβείο Καβάφη, το 2011 με το βραβείο Ακαδημίας Αθηνών (Ίδρυμα Πέτρου Χάρη) για το σύνολο του έργου του, τo 2021 με το Μεγάλο Βραβείο Jean Moreas για το έργο και την προσφορά στα Ελληνικά Γράμματα. Επίσης το 2021 ήταν ανάμεσα στους finalists του The Anglo-Hellenic League Runciman Award για το δίγλωσσο βιβλίο του A Greek Ballad: Selected Poems, (Yale University Press 2020), καθώς και στους finalists του διεθνούς κύρους βραβείου Neustadt International Prize for Literature 2021 για το ίδιο βιβλίο.
Ο Μιχάλης Γκανάς είχε εκδώσει αρκετές ποιητικές συλλογές, όπως «Ακάθιστος Δείπνος» (1978), «Μαύρα Λιθάρια» (1980), «Γυάλινα Γιάννενα» (1989) και «Παραλογή» (1993). Επίσης, είχε ασχοληθεί με την πεζογραφία, με έργα όπως «Μητριά πατρίδα» (2007) και «Γυναικών: μικρές και πολύ μικρές ιστορίες» (2010).
Ποίηση του Μιχάλη Γκανά μελοποιήθηκε και από τους Μιχάλη και Παντελή Καλογεράκη στο άλμπουμ “Προσωπικό” από τη Μικρή Άρκτο (2016).
Στις 15 Φεβρουαρίου 1996 κυκλοφόρησε από τη Sony Music το «Ασίκικο Πουλάκη». Ένας κύκλος εννέα τραγουδιών σε μουσική του Μίκη Θεοδωράκη, στίχους του Μιχάλη Γκανά, ερμηνευτή τον Βασίλη Λέκκα και επιμέλεια ενορχηστρώσεων από τον Γιάννη Σπάθα.
Ο δίσκος συμπληρώνεται από μια επανεκτέλεση του τραγουδιού «Μια φυλακή» από τον «Διόνυσο» σε στίχους του Μίκη Θεοδωράκη, που στο «Ασίκικο Πουλάκη» έγινε «Η κάθοδος των Δωριέων» και τραγούδησε ο ίδιος ο συνθέτης, ο οποίος στο σημείωμά του στο ένθετο του δίσκου εξηγεί γιατί ασχολήθηκε με τους λαϊκούς δρόμους, καθώς και γιατί το «Πουλάκη», στον τίτλο του δίσκου, μπήκε με «η» κι όχι με «ι».
«Το ωραιότερο δώρο για τα 70 μου χρόνια»
Ένα από τα ωραιότερα δώρα για τα 70 μου χρόνια - ίσως το ωραιότερο - είναι αυτός ο δίσκος που έγινε με την αγάπη και το ταλέντο τριών φίλων-καλλιτεχνών, του Γιάννη Σπάθα, του Βασίλη Λέκκα και του Μιχάλη Γκανά.
Η σειρά δεν είναι αξιολογική αλλά χρονολογική...Ο Σπάθας συμμετείχε στην εγγραφή του «ΔΙΟΝΥΣΟΥ», όπου και πρωτάκουσε τους Δρόμους και τους Ασίκικους. Πάνε από τότε πάνω από δέκα χρόνια. Στη συνέχεια, στις περιοδείες που κάναμε μαζί στην Ελλάδα - Ευρώπη και ΗΠΑ παρουσιάζαμε μια σειρά Ασίκικους μόνο με την ορχήστρα. Όταν ο Λέκκας ήρθε κοντά μου τους τελευταίους μήνες, μίλησε με τον Σπάθα για ενδεχόμενο δίσκο μαζί μου κι έτσι οι Δρόμοι και οι Ασίκικοι ξαναβγήκαν στο φως. Ο εξαίρετος ποιητής Μιχάλης Γκανάς ήρθε για να προστεθεί στην ομάδα, για να ντύσει ποιητικά τα παράξενα ακούσματα.
Όταν συναντηθήκαμε στο σπίτι μου για πρώτη φορά όλοι μαζί, τους έδειξα τη φωτογραφία των Πουλάκηδων, βγαλμένη στον Τσεσμέ (Κρήνη) της Μικρασίας λίγα χρόνια πριν την καταστροφή και τους είπα «ο δίσκος πρέπει να βαφτιστεί Ασίκικο Πουλάκη (το "κη" με ήτα), για να φανεί η ρίζα της έμπνευσης...» Πράγματι για μένα είναι πολύ σημαντικό , γιατί οι υπόλοιπες μουσικές ρίζες, η κρητική, η λαϊκή, η ευρωπαϊκή, κυριάρχησαν μέσα στη μουσική μου, έτσι ώστε να αδικηθεί η μητρική που - καλώς εχόντων των πραγμάτων- θα έπρεπε να είναι και η πιο δυνατή... Πρόκειται λοιπόν κατ' αρχήν για την αποκατάσταση μιας «αδικίας». Κι ακόμα γιατί δεν θα 'θελα να νομισθεί, πως έτσι στα καλά καθούμενα μου ήρθε ν' ασχοληθώ με τους Δρόμους. Όσο για τον Ασίκικο, αυτός είναι Ρυθμός - Χορός δικής μου φαντασίας. Του έδωσα μάλιστα αυστηρή φόρμα βασισμένη στη ρυθμική εναλλαγή και εξέλιξη του 3+2 και του 8+16. Έτσι έχουμε ένα πρώτο μέρος με 8 η 16 μέτρα των 3/8. Ένα δεύτερο όπου τα 3/8 εναλλάσσονται με τα 2/8. Και ένα τρίτο (κορύφωμα), όπου ανάμεσα στα 3/8 και τα 2/8 παρεμβάλλονται μέτρα των 3/16, πράγμα που δίνει ένα ξαφνικό τίναγμα στο ρυθμό και γι' αυτό και τον ονόμασα ΑΣΙΚΙΚΟ, δηλαδή χορό για Ασίκηδες, για Λεβέντες. Ο ρυθμός αυτός, παντρεμένος με τους δρόμους, μας πηγαίνει κατ'ευθείαν στα παράλια της Μικρασίας, εκεί που κάποτε έλαμψε ο ελληνικός πολιτισμός, στη γλυκιά Ιωνία, τη ρίζα της μητέρας μου.
Αθήνα, Αύγουστος 1995
Μίκης Θεοδωράκης
